Narodziny
Henryk Sienkiewicz urodzil sie we wsi Wola Okrzejska w powiecie lukowskim w zubozalej rodzinie szlacheckiej, po mieczu wywodzacej sie z Tatarow osiadlych na Litwie. Jego rodzicami byli Jozef Sienkiewicz i Stefania Sienkiewicz z domu Cieciszowska. Byl jednym z szesciorga dzieci (mial cztery siostry i brata). Wola Okrzejska nalezala do babki pisarza, Felicjany Cieciszowskiej. Zostal ochrzczony w sasiedniej miejscowosci Okrzeja w kosciele p.w. sw. Piotra i Pawla, ufundowanym przez prababke pisarza.
Poczatki wykształcenia
W 1858 roku Sienkiewicz rozpoczal nauke w gimnazjum w Warszawie. W tamtym czasie bedac w szkole w roku 1864 zdobyl swa pierwsza nagrode za wypracowanie Mowa Zolkiewskiego do wojska pod Cecora. W szkole nie uzyskiwal jednak wysokich not, najlepiej szly mu przedmioty humanistyczne. Wskutek trudnej sytuacji materialnej, nie mogac liczyc na pomoc finansowa rodzicow, dziewietnastoletni Sienkiewicz podjal sie posady guwernera u rodziny Weyherow w Plonsku. W 1866 r. uzyskal swiadectwo dojrzalosci. Zgodnie z wola rodzicow zdal na wydzial lekarski do Szkoly Glownej Warszawskiej, jednak zrezygnowal z medycyny i podjal studia prawnicze, by w ostatecznosci przeniesc sie na wydzial filologiczno-historyczny. Zdobyl tam gruntowna znajomosc literatury i jezyka staropolskiego.
Podroze
W lutym 1876 r. wraz z Helena Modrzejewska i grupa znajomych wybral sie w podroz do USA. W owym czasie nie bylo to czyms powszednim. W swej korespondencji do gazety pisal o tym: Czlowiek, ktory wyjezdza do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkoscia. Wyobrazam sobie nawet, ze po powrocie, w powiecie lukowskim, z ktorym lacza mnie liczne stosunki, przynajmniej przez miesiac beda mnie uwazac za rodzaj powiatowego Ferdynanda Korteza. W Ameryce zatrzymal sie dluzej w Kalifornii. Z tego okresu pochodza Listy z podrozy do Ameryki drukowane w Gazecie Polskiej zyskaly sobie szerokie uznanie czytelnikow. 8 wrzesnia 1877 roku opublikowal w dzienniku Daily Evening Post artykul Poland and Russia, w ktorym zaatakowal dwulicowa polityke wladz rosyjskich, ktore na Balkanach wystepowaly jako obronca Slowian, w Krolestwie Polskim natomiast gnebily i przesladowaly Polakow Pod wplywem podrozy do Stanow Zjednoczonych napisal kilka dalszych utworow: Komedia z pomylek (1878), Przez stepy (1879), Za chlebem (1880), W krainie zlota (1881), Latarnik (1881), Wspomnienie z Maripozy (1882), Sachem (1883). W 1878 roku wrocil do Europy. Zatrzymal sie w Londynie, nastepnie przez rok przebywal w Paryzu. Podczas pobytu we Francji Sienkiewicz poznal nowy prad w literaturze, czyli naturalizm. W roku 1878 napisal nowele Janko Muzykant. W 1879 r. w artykule Z Paryza stwierdza: Dla powiesci naturalizm byl w zasadzie znakomitym, niezbednym i moze jedynym krokiem naprzod. Dwa lata pozniej zmienil jednak zdanie i wypowiedzial sie o naturalizmie w tonie krytycznym.
Pierwsza czesc trylogii
W 1880 napisal utwor historyczny Niewola tatarska i pracowal nad powiescia historyczna Ogniem i mieczem. Powiesc ta (podobnie zreszta jak kolejne czesci Trylogii ) przyniosla pisarzowi wielka popularnosc i spotkala sie z nadzwyczajnym odbiorem spolecznym. Wiele osob korespondencyjnie pytalo o dalsze losy ulubionych bohaterow. Miasto Zbaraz w 1879 roku nazwalo jedna z ulic imieniem Sienkiewicza, w 1884 roku Jacek Malczewski wystawil tak zwane zywe obrazy na podstawie Ogniem i mieczem, powstala sztuka teatralna oparta na powiesci, a w 1900 roku mieszkancy Zbaraza nie zgodzili sie nawet na oddanie pod budowe placu koscielnego, twierdzac, ze spoczywaja tam szczatki Podbipiety. Powiesc spotkala sie tez z krytyka. Wytykano jej zwlaszcza przeinaczenia historyczne.
Quo vadis i Krzyzacy
W 1894 roku powstaly pierwsze rozdzialy Quo vadis, ktore ukazaly sie drukiem od marca 1895 roku w warszawskiej gazecie. Wydanie ksiazkowe pojawilo sie niedlugo pozniej i zrobilo zawrotna kariere w calej Europie. Ksiazka do dzis cieszy sie wyjatkowa popularnoscia, zostala przetlumaczona na wiele jezykow, w tym na arabski czy japonski, a takze esperanto. Quo vadis wielokrotnie adaptowano i wystawiano na deskach teatrow, ukazala sie nawet opera oparta na motywach powiesci, a w 1913 roku zostalo po raz pierwszy sfilmowane. Potem byla ekranizowana jeszcze kilkakrotnie. Od roku 1896 pisarz rozpoczal prace nad nowa powiescia Krzyzacy, ktora ukonczyl po czterech latach w roku 1900. W tym tez roku (1900) pisarz przy zaangazowaniu calego spoleczenstwa obchodzil jubileusz 25-lecia pracy tworczej i otrzymal od narodu majatek ziemski w Oblegorku, gdzie utworzyl ochronke (dom dziecka) dla dzieci. Sienkiewicz angazowal sie w sprawy spoleczne. 30 czerwca 1900 zostal wybrany zagranicznym czlonkiem Czeskiej Akademii Umiejetnosci. W 1901 roku napisal odezwe w sprawie dzieci we Wrzesni. W 1906 wzywal rodakow z USA do pomocy glodujacym w Krolestwie Polskim.
Nobel oraz kolejna powiesc
W 1904 roku poslubil swa cioteczna siostrzenice Marie Babska. W 1905 roku otrzymal nagrode Nobla za caloksztalt tworczosci. W przemowieniu wyglaszanym z tej okazji Sienkiewicz mowil, ze zaszczyt ten jest szczegolnie cenny dla syna Polski. Gloszono ja umarla, a oto jeden z tysiecznych dowodow, ze zyje. Dodal tez Gloszono ja podbita, a oto nowy dowod, ze umie zwyciezac. Napisal powiesc Na polu chwaly , ktora miala byc poczatkiem nowej trylogii. W Kurierze Warszawskim ukazala sie w 1910 w odcinkach jego powiesc dla mlodziezy W pustyni i w puszczy.
I Wojna Swiatowa
Po wybuchu wojny Henryk Sienkiewicz wyjechal do Szwajcarii. Wraz z Ignacym Janem Paderewskim byl jednym ze wspolzalozycieli Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. W roku 1916 otrzymal Nagrode Fundacji Erazma i Anny Jerzmanowskich przyznana przez Polska Akademie Umiejetnosci.
Smierc pisarza
Zmarl 15 listopada 1916 w Vevey i zostal tam pochowany. W 1924 roku, juz w wolnej Polsce, prochy pisarza uroczyscie sprowadzono do Polski. W drodze przez kraje Szwajcarii, Austrii, Czech skladano mu hold. 27 pazdziernika 1924 roku odbyla sie uroczystosc obok pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie. Na koniec trumne w sarkofagu zlozono w Warszawie w podziemiachkatedry sw. Jana tuz obok prezydenta Gabriela Narutowicza. W roku 1944 w czasie trwania powstania warszawskiego zolnierze niemieccy wysadzili katedre, po wojnie sarkofag i katedre odnowiono.